menu

Christelijke jaartelling

1 v. Christus - het jaar 0

Voor het tellen van zonnejaren, maandjaren of andere tijdseenheden zijn er vele mogelijkheden. De Christelijke zonnejaartelling is in Europa de meest gebruikte. Deze tekst is geschreven in 2021, ofwel het jaar 2021 na Christus. De vraag wat hiermee precies bedoeld wordt, is niet eenvoudig te beantwoorden. Was de geboortedag van Jezus Christus 2021 jaar geleden? Of wordt bedoeld 2021 jaar geleden had Jezus zijn eerste levensjaar? Was Jezus in het jaar 1 geboren of in het voorafgegaande jaar? Het jaar 1 v. Chr. dat de astronomen het jaar 0 noemen? Sommige geschiedkundigen gaan ervan uit dat de geboorte in het jaar 2 v. Chr. of nog vroeger heeft plaatsgevonden.

Bron: Lazarides-1999-2000---Wann-beginnt-das-dritte-Jahrtausend-I-II.pdf

In het Europa van de vroege middeleeuwen rekende men niet met het cijfer of het getal nul en ook niet met negatieve getallen. De Romeinse taal is bijzonder ongeschikt voor het maken van sommen, de Babyloniërs hadden duizenden jaren eerder al een veel praktischer getallen- en rekensysteem. Vanaf de dertiende eeuw werd er met de reeks 2, 1, 0, -1, -2 gerekend.


De monnik die een grote invloed heeft gehad op de Christelijke jaartelling, Dionysius Exiguus, noemde wel het Latijnse woord ‘nulla’ in de eerste rij van elke reeks van 19 jaren. In zijn toelichting voor de nieuwe 95-jarige paastabel noemde hij echter niet het jaar 0 en ook niet het jaar 1 v. Chr.

De Juliaanse en de Alexandrijnse kalender

Julius Caesar had een verbeterde Egyptische zonnejaarkalender in Italië en het westerse Romeinse rijk geïntroduceerd. In de Juliaanse kalender begint het nieuwe jaar op 1 januari. Een jaar duurt 365 dagen, maar elk vierde jaar heeft een extra dag.

Het jaar ab Urbe Condita 708 (708 jaar vanaf de stichting van Rome) was het laatste jaar dat de Romeinen hun maankalender gebruikten. Het jaar erop, omgerekend in 45 v. Chr (historische chronologie / - 44 (astronomische chronologie) begon het Juliaanse zonnejaar. Het jaar had 12 maanden, waarvan 11 een vast aantal dagen had.

De astronomen hadden de voorkeur voor de Alexandrijnse kalender. Deze variant van de Egyptische kalender, die ook de Koptische of de Alexandrijnse kalender heet, was voor berekeningen zeer praktisch. De kalender was genoemd naar de cultuur- en wetenschapstad Alexandrië in Egypte. Het zonnejaar duurde 36 keer 10 dagen plus 5 dagen. Er werd ook gerekend met drie seizoenen van elk vier maanden, 12 maanden van 30 dagen plus 5 dagen.
Sinds 25 v. Chr. kreeg elk vierde jaar een schrikkeldag, het schrikkeljaar had 366 dagen.

Lit.: Otto Neugebauer: "The Origin of the Egyptiona Calendar". In: Astronomy and History, 1983, Springer Verlag

Anno Domini

De geleerde en veelzijdig begaafde monnik Dionysius Exiguus was een kenner van de Griekse taal en de oosterse kerk. Hij kon de teksten van de apostelen, evangelisten, kerkvaders in hun oorspronkelijke taal lezen en deed veel vertaalwerk.

Dionysius Exiguus woonde in Rome en had de opdracht gekregen voor de Paaszondag en de daarmee samenhangende feestdagen betere berekeningen te maken. Sinds het eerste concilie van Nicea in 325 was de Paaszondag de eerste dag van het religieuze jaar.

Hij gebruikte voor het bepalen van de Paasvollemaan, de eerste lentevolle maan, de (Griekse) Alexandrijnse rekenmethode, de 19 jarige maanperiode en de de (Latijnse) Juliaanse zonnejaarkalender.

De oorspronkelijke sterfdag 14 Nisan, het begin van het Joodse paasfeest op de 14de avond van de eerste maan-maand van het nieuwe jaar, werd niet meer bepaald, maar "quae sit luna XIIII paschalis", de datum van de cyclisch berekende Paasvollemaan, Luna 14.

Bij het maken van tabellen met rekenkolommen werd een nieuwe telling geïntroduceerd, het jaar 532 "Anni Domini nostri Jesu Christi". De huidige Christelijke jaartelling telt hierop door.

De nieuwe tijdsindeling van Dionysius Exiguus werd lange tijd alleen voor berekeningen van de Paasdatum gebruikt. Pas vanaf de tiende eeuw werd een pauselijk document hiermee gedateerd en gingen andere het ook gebruiken. De christelijke jaartelling, ook Anno Domini ("het jaar van de Heer") of AD-jaartelling genoemd, werd in veel landen de gebruikelijke jaartelling.

Dionysius Exiguus ging voor zijn Paasdataberekeningen uit van "het jaar van de incarnatie van Jezus Christus". In het Latijn: "annus ab incarnatione Domini nostri Iesu Christi". De datum 25 maart was in het begin van het incarnatiejaar, de geboorte volgde negen maanden later, op 25 december.

De incarnatie was volgens traditionele overlevingen op dezelfde dag als de aankondiging aan Maria, op 25 maart. Deze dag was de traditionele eerste lentedag van de Romeinen. In de getallenmystiek was 25 maart een belangrijke dag: de eerste scheppingsdag, de dag dat Adam geschapen is etc.

Het begin van de christelijke jaartelling is het jaar 1. Pas veel later kreeg de Juliaanse zonnejaarkalender een nieuwe indeling erbij: "de jaren voor Christus" en "de jaren na Christus". Het jaar voorafgaand aan het jaar 1 is het jaar 1 v.Chr.

De geboortedata volgens de eerste kerkvaders

Deze kerkvaders hebben voor Dionysius Exiguus geleefd. De data die zij aangaven, zijn later omgerekend naar de historische jaartelling. De aangifte 3/2 v. Chr. bij bijv. Clemens van Alexandrië geeft aan dat de genoemde dag na omrekening in jaar 3 of 2 v. Chr. valt. Ook volgens andere kerkvaders viel de geboorte meer dan een jaar voor het begin van de jaartelling, maar niet eerder dan 4 v. Chr.

".. No single Church Father dates the Nativity so early. The idea that Herod died as early as 4 BC seems to have been unfamiliar in early Christian times."

Bron: Ordmond Edwards: The Time of Christ, a Chronology of the Incarnation, 1986, Floris Books.

Het jaar 2 v. Chr. als geboortejaar -
voor de maansverduistering van 10 januari 1 v. Chr.

Uitgaand van de geboortedata van de kerkvaders had de geboorte plaats gevonden in de eerste jaren voor het begin van de Christelijke jaartelling.

Voor Dionysius Exiguus begon het nieuwe jaar echter niet op 1 januari, maar op Paaszondag! Volgens Florian Rieß (1880) koos Dionysius Exiguus het jaar 752 ab Urbe condita, volgens hem - 1 astronomisch (2 v. Chr. historisch),
preciezere DATA HIER
voor de menswording (incarnatione) van Jezus Christus.
Florian Rieß heeft het werk van Dionysius Exiguus op uitvoerige wijze toegelicht en hem van blamerende interpretaties gerehabiliteerd. Zelf kwam hij op een ander sterfdag, namelijk 3 april 33. Vandaaruit terugrekenend 33 jaar en ruim drie maanden vond hij 25 dec. in het jaar -1 (astronomisch gerekend) als geboortedag.

De dag 25 dec. 2 v. Chr. (25 dec. -1) valt enkele weken voor de de maansverduistering van 10 januari 1 v. Chr (10 jan 0). Er is voldoende tijd tussen de geboorte van het Jezuskind volgens het Mattheus-evangelie en wat Flavius Josephus beschreef:

  • het vernietigen van de gouden adelaar bij de tempel in Jeruzalem,
  • het levend verbranden van de daders (besluit Herodes) en een maansverduistering,
  • het overlijden van Herodes

Volgens Ordmond Edwards is Herodes gestorven

  • tussen de maansverduistering van 10 januari in het jaar 0 (1. v. Chr.) en het Joodse Paasfeest op 15 Nisan, omgerekend 10 april in het jaar 0 (1 v. Chr.),
  • waarschijnlijk op Shebat 2, omgerekend 28 januari 0 (1 v. Chr.).

Bron: Ordmond Edwards: The Time of Christ, a Chronology of the Incarnation, 1986, Floris Books.

Uiteenlopende beschouwingen

Jan Zuidhoek schreef vanuit wis- en sterrenkundige visie een uitvoerig artikel dat zowel in het Nederlands als in het Engels op internet gepubliceerd is.

De historische jaartelling kent geen jaar 0, maar wel een moment 0:
1 januari 1 op 00:00 uur.

Nikolaus Bär maakte een uitvoerige Duitstalige website over "Chronologie und Kalender".

"Dionysius berechnete die neue Osterfesttafel, wollte aber die Zählung der Jahre nicht mit der Erinnerung an einen Gottlosen und Christenverfolger Kaiser Diokletian verbinden. So machte er sich an die Aufgabe, die Jahre von der Geburt Christi an zu berechnen."

"Auf die genaue Erklärung des Begriffes "erster Monat" legt Dionysius grossen Wert. Viele Irrtümer haben, wie er erläutert, ihren Grund darin, dass man den Beginn des Ostermonats nicht richtig gekannt habe. Er zitiert das Alte Testament (Exodus 12:2 und 12:18 sowie Deut. 16:1) und folgert aus diesen Stellen, Ostern sei zu feiern im ersten Monat im Zeitraum vom Abend des 14. Tages bis zum 21. Tag."

  • "Dionysius ... übertrug lediglich die Osterdaten des ägyptischen Kalenders auf die in Rom einzig bekannte Zeitrechnung, den julianischen Kalender.
  • "Die Tabelle des Cyrill zählte die Jahre ab Regierungsantritt Kaiser Diokletians (anni Diocletiani)....Für die von ihm gefertigte Fortsetzung wollte er diese Zählung aber nicht übernehmen.... Es widerstrebe ihm eine Tafel des heiligen Osterfestes mit dem Gedächtnis an diesen gottlosen Tyrannen zu verbinden."
  • Er setzte dann in seiner Ostertabelle das Jahr 247 der Alexandriner gleich mit dem Jahr 532 der Jahre nach der Fleischwerdung des Herrn.
  • Ausserhalb der Osterberechnung tauchte diese Jahreszählung lange nicht auf, auch Dionysius benutzte sie nie für irgendwelche anderen Datierungen."

Bron: "Dionysius als Begründer der modernen Zeitrechnung" op de website van Nikolaus A. Bär: Zie

Home · contact · Een Klaar Zicht © 1995 - 2024