menu

Nieuwe zonne-astronomie - vrijheid

"Die biol.-dyn. Landbau, vom Menschen ausgehend, ist ein Freiheitsimpuls."

"Sein Bestreben besteht in jeder Hinsicht darin,
die besonderen Gegebenheiten eines Erdenortes
in seiner Beziehung zum Kosmos
zu entwickeln und zu individualisieren."

Manfred Klett

Zon, maan en plant

De ontwikkeling van de plant is ingebed in het dag- en het jaarverloop. Het kiemen, vegetatieve uitbreiden, de stengelvorming, het bloeien, het vruchten, de zaadvorming en het rijpen spiegelen de opeenvolgende seizoenen. De ontplooiende ontwikkelingsfases van de plant zijn een beeld van het stijgen van de zon. Het rijpen en het sterven zijn beelden van het dalen van de zon. De zon bevordert in de opeenvolgende fases van de plant andere vormende processen.

"Rudof Steiner thematisiert das Sonnenwirken im lrdischen, wie es sich im ]ahreslauf vor allem in der Polarität von Winter und Sommer darstellt.

Auf dieses polarische Wirken gründet die Methodik der Herstellung der biologisch-dynamischen Präparate, deren düngende Wirkung in der Erschließung neuer Entwicklungspotenziale in der Stoffeswelt, in der "Belebung des Festen, Erdigen selber" und damit im Werden der Erde und des Menschen insgesamt zu suchen ist."

Manfred Klett, lezersbrief van 16 juni 2012

Elke plek heeft zijn eigen jaarverloop. Terwijl de zon voor een groot gebied dezelfde stijgende en dalende gang heeft, kunnen de lichtintensiteit en de warmte nogal verschillen. Die hangen immers ook af van de begroeiïngen, van de vocht in de lucht, re­flecties door wateroppervlaktes, de nabijheid van de zee (wind, warmte, vocht), enz. De ontwikkeling van de vegetatie hangt boven­dien sterk af van de bodemgesteldheid (vruchtbaarheid, bewerking). Het jaarverloop omvat dus veel meer dan de vier seizoenen aan de hemel. Elk gebied heeft zijn eigen jaarverloop. Kijk je subtiel, heeft elke plant binnen het grote zonneritme haar lokale jaarverloop. Het leven op aarde biedt veel rijkere en diepergaande ervaringen dan de ruim­telijke voor­stelling van de zon­neba­nen.

"Der Weltprozess im Tageslauf und im Jahresgeschehen bringt den Anblick des Waldes und den der Sonne zugleich hervor - und nicht erst den Sonnenstand, und dann als mechani­sche Folge des 'Licht­wanderns' die Gegenstandsbeleuchtung. Der Jahreslauf ist -so betrachtet- nicht mehr eine periodische mechanische Sonnen­standsführung, vielmehr bringt die Gesam­theit der erlebten Beleuch­tungsphänomene erst den in­halts­vollen Be­griff 'Jahreslauf' hervor."

Manfred von Mackensen 1982


Elke maand is de maan ongeveer twee weken aan het wassen en twee weken aan het afnemen.

In vergelijking met de zon heeft de maan een geringe werking op planten. Bij het kiemen is ze van belang (uitzaai twee dagen voor volle maan). Onder te vochtige omstandigheden kan ze bij volle maan woekering optreden.

De avondsikkel in oktober, de wassende maan staat heel laag, ziet eruit als een jachtboog en zal weldra ondergaan. (Foto Karel Cap 10-10-2010)

Rudolf Steiner heeft relatief veel gesproken over de wassende en de afnemende maan. In de zogenaamde Gesamtausgabe van Rudolf Steiner is echter geen opmerking over de maan in een trigoon. In de Landbouwcursus noemde hij niet dat de maan in het ene dierenriembeeld anders zou werken dan in het andere. Integendeel: "Als we iets willen bereiken in de plantenwereld, kunnen we ons houden bij het planetensysteem" (14-6-1924)."

De meeste uitspraken van Rudolf Steiner over de maan gaan over het wassen en het afnemen. Tijdens de Landbouwcursus was het juiste moment om te zaaien geen thema. Waar komt de uitspraak "uitzaai twee dagen voor volle maan" vandaan? Hartmut Spieß (persoonlijke mededeling): "Ich habe gehört, dass Steiner dies zu Lily Koliko im „Biologisch Institut" in Stuttgart gesagt haben soll."

Diese Angabe zu Freilandversuchen findet sich bei Kolisko, E. u. L., 1953: „Die Landwirtschaft der Zukunft", Meier und Cie., Schaffhausen (deutsche Ausgabe) [„Agriculture of Tomorrow" 1939].

„Die Samen wurden, einer Angabe von Rudolf Steiner folgend, zwei Tage vor Vollmond ausgesät. Der Versuch wurde zwei Wochen später wiederholt, indem die Samen zwei Tage vor Neumond in die Erde gesteckt wurden."

Bonte veelheid aan maanbewegingen

De veelheid aan maanritmes en onregelmatigheden maken het onderzoek naar de relatie maan-plant extra moeilijk.

Het wassen van de maan is in december een geheel ander gebeuren dan in juni. Er zijn jaren dat deze verschillen veel groter zijn dan gemiddeld. En 9 jaar later zijn die verschillen veel kleiner dan gemiddeld.

De volle maan in december bevindt zich in de Stier of in de Tweelingen, die van juni in de Schorpioen of Schutter. Bij onderzoek naar de werking van de plaats van de maan in een bepaald Dierenriembeeld en/of Dierenriemteken wordt vaak genegeerd dat de volle maan in de Tweelingen in december (de hele nacht aan de hemel) een heel ander verschijnsel is dan die in juni (onzichtbare maan), maart (aan de avondhemel de wassende halve maan) en september (aan de ochtendhemel de afnemende halve maan).

De maan kan dichter bij de aarde staan of verderaf. Er zijn correlaties tussen springvloed en de volle maan (of de nieuwe maan) relatief dicht bij de aarde. Elke maand is er een andere samenspel tussen bijv. "de maan het dichtst bij de aarde" / "de maan beschrijft haar hoogste hemelboog" / de maanfases / de maan in een dierenriembeeld.

Bovendien is er nog het ruim 18-jarige ademende ritme van de maan. Het zogenaamde maanknopenritme. Veel onderzoekers doen alsof dat wat ze het ene jaar onderzocht hebben, ook zou gelden in de andere 18 jaren. Uit het gedegen onderzoek van Agnes Fyfe blijken er bij de mistel en bepaalde geneeskrachtige planten 9 jaar later grote verschillen te zijn.

Fyfe A: Die Signatur des Mondes im Pflanzenreich. Kapillar-dynamische Untersuchungsergebnisse. Verlag Freies Geistesleben, Stuttgart, Juni 1967

(On)mogelijkheden bij onderzoek naar de maanwerking

De afzonderlijke maanritmes tonen grote variaties, hun samenspel verandert door de maanden en jaren heen nogal onoverzichelijk. In veel onderzoeken wordt een bepaald maanmoment, bijv. volle maan, opgevat als iets dat elke maand idem dito werking zou hebben. De volle maan in december heeft echter totaal andere eigenschappen dan die van juni.

Bij langdurige experimenten wordt meestal met gemiddelde waarden gerekend. Soms zijn de verschillen met de "echte hemelsituaties" relatief klein, soms relatief groot; de grootte van het verschil wisselt onregelmatig.

Niet alleen de maan verschijnt elke maand anders. De wisselende kiemkracht en het woekerende groeien hangen af van de warmte, de vochtigheid in de lucht, de combinatie bodemgesteldheid - weer - jaarverloop, enz. enz.

Om mbv statistieken te kunnen analyseren of er correlaties zijn tussen het wassen van de maan, en/of het stijgen van de maan en plantegroei en -oogst is jarenlang vakkundig opgezet en uitgevoerd onderzoek nodig.

Het veruit grootste experimentele onderzoek is verricht door Hartmut Spieß. Hij verrichtte dertien jaar experimenten op Dottenfelder Hof, Duitsland en werkte van 1977 tot 1994 aan een promotieonderzoek. De statistieken tonen verschillende fijnere maanwerkingen. De gezochte trigoonwerking werd niet gevonden.

Sinds ongeveer 30 jaar is er geen vervolgonderzoek (van die grootte) geweest. Merkwaardig genoeg hebben uitgevers aan zaaikalenders een goed verdienmodel en gaan ze, zoals in de vorige eeuw, als zoete broodjes over de toonbank.

Astronomische definities

De maan laat zo veel zien. Om maankalenders te kunnen begrijpen is veel eigen ervaringen met de bewegingen van zon en de maan, in de loop van de maand, van het jaar en van een 18 jarige periode voorwaarde.

Veel maankalenders zijn abstracte schema´s. Voor het zelf doorgronden van de indeling en van de omgang met de grenzen van de dierenriembeelden is nogal wat kennis van astronomische mathematische definities/afspraken nodig.

Om trigonen beter te begrijpen is ook inzicht in verschil beelden-tekens, verschuiving van het lentepunt, de Griekse belangstelling voor het zomerzonnewendepunt etc. nodig.

Ongerijmheden in sterrenbeeld-trigonen-modellen

In veel zaaikalenders gaat men uit van de 12 zichtbare dierenriemsterrenbeelden, dus niet van de 12 dierenriemtekens. In de dierenriemcirkel worden vier trigonen getekend. Bij het hanteren van de (IAU)-grenzen van de dierenriembeelden, ontstaat er echter een conflict met de trigonenindeling. De middelpunten van de 12 beelden zijn niet op 30 graden afstand.

In veel zaaikalenders wordt exact aangegeven hoe laat de maan in een dierenriembeeld komt. Aan de grensmomenten wordt veel aandacht gegeven. Welke abstracte en willekeurige keuzes betreffende de locatie van de grenzen, de rekenmethode van de gang van de maan langs de sterren en de zonneweg liggen aan de zogenaamd exacte tijden ten grondslag?

De traditionele boeren-maanuitspraken over stijgende en dalende maan (obsigent en nidsigent) gaan wel uit van verschijnselen aan de hemel. Door de indeling van de dierenriem in 3 keer vier elementen wordt de samenhang tussen "gebeuren aan de hemel" en plant zeer kunstmatig en abstract voorgesteld.

Het Griekse woord kosmos betekende glans, orde en schoonheid. Volgens de Griekse visie had de kosmos volkomen andere eigenschappen dan de aarde. De elementen hadden geheel andere eigenschappen, ze behoorden tot het gebied onder de maan.

De Griekse trigonen zijn door het gebruik van d eonregelmatig lange dierenriembeelden van hun mathematische schoonheid beroofd.

Het waren de Arabieren die omstreeks 600 n. Chr. de koppeling van de trigonen met de elementen geintroduceerd hebben: „eerste trigoon = vuurtrigoon“, „tweede trigoon = aardetrigoon“. Dit trigonenmodel plaatst de (ondermaanse) elementen in de sterrenkosmos.

Veel zaaikalendersgebruikers geloven dat ze werken met duizenden jaren oude tradities. Ze doorzien niet dat ze een samenraapsel van intellectueel rekenwerk, willekeurige keuzes, misvormde Griekse en Arabische astrologie in handen hebben.

Eine Sonnenastronomie,
deren Wirksamwerden im Verwandeln der Erde
in die Freiheit des handelnden Menschen gestellt ist.

Manfred Klett, van 1988 tot 2001 leider van de "Sektion für Landwirtschaft" over de oude, voorchristelijke maanastronomie en de huidige zonne-astronomie:

"Diese Tatsache ist mir als Sektionsverantwortlichem häufig begegnet: „Der Landwirtschaftliche Kurs“ Rudolf Steiners war häufig nur am Rande oder ganz unbekannt, der Aussaatkalender aber genoss Ansehen und große Verbreitung. So gehört die Arbeit von Maria Thun zum Schicksal der biol.-dyn. Bewegung. ... Was sich unreflektiert in die Breite entwickelt hat, wird noch Verwandlungsarbeit brauchen."

Erst wenn das Verständnis gegenüber der Kernaussage Rudolf Steiners im Landwirtschaftlichen Kurs wächst, dass „vom Menschen ausgegangen wird“, dass „der Mensch zur Grundlage gemacht wird“, kann deutlich werden, dass uns Menschen die Aufgabe zugewiesen ist, das in uns wirksame Entwicklungsprinzip in die werkgewordene Welt des Zusammenwirkens von Kosmos und Erde einzupflanzen."

Manfred Klett ziet hierin de nieuwe verhouding van de mens tot de kosmos:

"Vrijheid tot ontwikkelen en individualiseren van deze bodem met haar eigen verhouding tot de kosmos".

"Es geht vielmehr darum, das in der menschlichen Seelenentwicklung wirksame Entwicklungsprinzip der außermenschlichen Natur, dem Götterwerk, einzupflanzen."

"Im Landwirtschaftlichen Kurs tritt an die Stelle der alten Mondenastronomie, die vielfach verfälscht und in Bruchstücken auf die nachchristlichen Zeiten gekommen ist, eine Sonnenastronomie, deren Wirksamwerden im Verwandeln der Erde in die Freiheit des handelnden Menschen gestellt ist."

"... der biol.-dyn. Landbau, vom Menschen ausgehend, ein Freiheitsimpuls ist und sein Bestreben in jeder Hinsicht darin besteht, die besonderen Gegebenheiten eines Erdenortes in seiner Beziehung zum Kosmos zu entwickeln und zu individualisieren."


Video´s van voordrachten van Manfred Klett over thema´s uit de Landbouwcursus van Rudolf Steiner:

"Von der Agrartechnologie zur Landbaukunst", een boek van Manfred Klett (2021) zal in het Nederlands verschijnen.
Op de website van de biodynamische vereniging staan vier boekbesprekingen van Tom Saat:

Home · contact · Een Klaar Zicht © 1995 - 2024