![]() "De plant in het jaarverloop, het jaarverloop in de plant"Een literatuurstudie van het Louis Bolk Instituut, Driebergen. Inhoud 1. Inleiding 1. InleidingHet thema van deze literatuurstudie is de ontwikkeling van de plant in samenhang met de seizoensveranderingen door het jaar heen. De plant ontwikkelt zich onder wisselende omgevingsinvloeden. Voor het verkrijgen van inzicht in het tijdsgebeuren moet de onderzoeksmethode zodanig zijn dat de processen in hun dynamiek bestudeerd worden. De antroposofische bioloog Jochen Bockemühl heeft meerdere stappen gezet op de weg naar een 'ganzheitliche Anschauung'. "Wollen wir sie (LB: die Pflanzenformen) dagegen zeitlich erfassen, so müssen wir unsere Betrachtungsweise ändern. Etwas unter dem Aspekt der Zeit zu betrachten, bedeutet, sich für Verwandlungen empfänglich zu machen, sich selbst der sinnlich gegebenen Anschauung gemäß in Bewegung zu bringen. Indem wir so die einzelnen Formen nacheinander betrachten und in der Vorstellung ineinander überführen, bringen wir anfänglich die Zeit wieder hinein." (El.N. 16, 1972). Het innerlijk navoltrekken van het gebeuren houdt veel meer in dan een uiterlijke vergelijking. De chemicus Manfred von Mackensen benadrukt dat onderzoek naar bijv. de ontwikkeling van een plant van de onderzoeker veel méér innerlijke beweeglijkheid vraagt dan met een grafische blik kijken naar het beeldmateriaal en het registreren van verschillen (voordracht lerarenconferentie, 1993). Elk onderzoek staat of valt met de proefopzet. Voor morfologisch onderzoek moet het experiment zodanig worden ontworpen dat er beeldmateriaal kan ontstaan dat zeggingskracht heeft. Bockemühl spreekt over 'Experimente zur Erweiterung der Anschauung'. Bij de keuze van de literatuur is niet gestreefd naar volledigheid. In deze literatuurstudie wordt alleen (een deel van) het experimenteel onderzoek van Bockemühl en zijn visie op de plant in het jaarverloop besproken. De schrijfster (LB) had voor het begrijpen van het werk van Bockemühl veel aan het geesteswetenschappelijk onderzoek van Rudolf Steiner. Zijn teksten worden echter niet expliciet besproken. Ook waardevol werk van biologen zoals Frits Julius e.a. is niet opgenomen. Wolfgang Schad beschreef in zijn botanisch artikel over 'Wandlungen der Metamorphosen' (1990) ideeën over de ontwikkeling van de plant op zo'n wijze dat deze tekst direct aansluit bij het thema. Ook dit valt buiten het kader van deze literatuurstudie over experimenteel onderzoek. De reeks artikelen van Bockemühl in het tijdschrift 'Elemente der Naturwissenschaft (El.N.)' zijn de vruchten van het werk van meerdere mensen. Vanaf eind jaren zestig hebben de medewerkers van het 'Forschungslabor am Goetheanum' en later ook studenten* aan planten, bomen, landschappen, vogels, insekten enz. in jaarverloopstudies waarnemingen verricht en samenhangen ontdekt. * In de jaren zeventig ontstond voor mensen die hun werk met de natuur op een nieuwe wijze willen beoefenen het antroposofisch natuurwetenschappelijke studiejaar, genoemd het 'Studie- en onderzoeksjaar aan het Goetheanum'. In het tentoonstellingsboek 'Lebenszusammenhänge' (1980) staan meerdere hoofdstukken over 'der Jahreslauf als Ganzheit in der Natur'. Bockemühl begint met meer methodische beschouwingen over de wijze waarop je als mens je tot het jaarverloop verhoudt. "Het jaarverloop kan niet in afbeeldingen worden weergegeven. We kunnen slechts beelden van afzonderlijke ogenblikken meer of minder goed vastleggen en zo bepaalde belevenissen in de herinnering roepen. Maar de samenhang bestaat in de verbinding van het ene beeld met het andere, die we zelf maken en die tevens onzichtbaar ten grondslag ligt aan de reeks verschijnselen. ... Vervolgens biedt het boek een samenvatting van zijn experimenteel jaarverlooponderzoek en de daaraan ontwikkelde inzichten. Bij de bespreking van de literatuur is echter gekozen voor een chronologische volgorde. Hiervoor zijn de artikelen uit Elemente der Naturwissenschaft bestudeerd. Er is gestreefd na te gaan: * Zie voor de basisbegrippen in de goetheanistische natuurwetenschap de literatuur. In meerdere onderzoeksverslagen worden begrippen zoals de vier vormbewegingen van een bladvormenreeks nader toegelicht. Het jaarverlooponderzoek van Bockemühl heeft in zich de potentie op het gebied van de landbouw, de veredeling, de farmacie en de voeding tot een nieuw handelen te komen. Hiervoor is nodig dat men aan de omgang met levensprocessen een levendig, aanschouwend denken ontwikkelt. Goed beeldmateriaal waarmee de ontwikkeling van de ene plant vergeleken kan worden met de ontwikkeling van de andere plant draagt hieraan bij. Het leren lezen van de verschillen in de ontwikkeling is een van de activiteiten die geoefend moeten worden. 2. Wortelvatenonderzoek 1967-1969Het onderzoek 'Gartenkresse, Kamille, Baldrian' (El.N. 11, 1969) was opgezet om via de nieuw ontwikkelde methode van de wortelvaten waarnemingen te verrichten aan de groei van de planten in verhouding tot de bovengrondse ontwikkeling. Bockemühl had zich als opgave gesteld te komen tot een 'rationelle Organik': "Die Bildebewegungen verschiedener Pflanzen vergleichend darzustellen und daran allgemeine Gesetzmässigkeiten des Lebendigen und charakteristische Züge einzelner Arten herauszuarbeiten." © Stichting Een Klaar Zicht 1995-2019
|
![]() |